PARTICIPATIE

Dynamisch en co-creatief

^{(tekst: De Ambrassade en Kind & Samenleving)}

De speelplaats is nooit helemaal af. Leerlingen, leerkrachten, ouders, buurtbewoners e.a. geven haar (telkens weer) vorm. Die participatie creëert verantwoordelijkheid, enthousiasme en betrokkenheid.

MOEV tussen lessen speelplaats participatie340 Een dynamische speelplaats kan verschillende functies bekleden. Denk aan een extra leslokaal, maar ook een plek om te sporten, te spelen, kampen te bouwen, natuur te ontdekken, … Die functies kennen geen vaste plek maar kunnen door elkaar en los van elkaar gebruikt worden. Daarnaast zet ze haar gebruikers in gang.

Door de speelplaats een dynamisch karakter te geven, kan ze meegroeien met haar gebruikers en kan ze, door die gebruikers telkens aangepast worden aan de huidige noden. Een participatieve speelplaats is een plek voor iedereen. Niet enkel voor de kinderen die naar school gaan, maar ook voor de leerkrachten, de buurt, de jeugdbeweging om de hoek, … Ze krijgen elk hun stem in elke fase van de speelplaats. Zowel in het ontwerp, als in de bezetting maar ook in het gebruiken er van. Ze bedenken mee maar creëren ook mee de speelplaats van morgen. Leerlingen worden aangespoord om actief aan de slag te gaan op de speelplaats.

In het kort

Participatie en samenwerking

zorgt voor draagvlak voor het speelplaatsproject;
resulteert in een speelplaats die de gebruikers echt wensen, waarin ze zich herkennen;
zorgt dat gebruikers zich medeverantwoordelijk voelen voor de speelplaats;
heeft een positief effect op ouderbetrokkenheid en verbondenheid in de buurt;
genereert win-wins tussen de school, de verenigingen en de lokale overheid.

Een woordje meer uitleg

Bij een speelplaats-project bewandelt de school een participatietraject met alle betrokkenen: leerlingen, leerkrachten (inclusief ondersteunend personeel), ouders en medegebruikers. Bedoeling is om het project op een democratische, transparante en doelmatige wijze samen aan te pakken.

Dat kan vanuit een welbegrepen eigenbelang: draagvlak, betrokkenheid, medeverantwoordelijkheid volop kansen bieden. Maar het is ook een middel om meer interactie en begrip tussen de diverse betrokken groepen te creëren. Wat even belangrijk is; de betrokkenen hebben ervaringsdeskundigheid die een belangrijke hulp betekent voor het realiseren van een sterker project en er wordt gewerkt aan gemeenschappelijke doelen. De kwaliteit van het ontwerpresultaat kan er alleen beter van worden.

Moev tussen lessen inrichting speelplaats info contstructiealt220 © VDSBij een gedeelde speelplaats zijn er steeds verschillende betrokken partijen. Dat vraagt een goede samenwerking. De school, de medegebruikers (verenigingen, buurt) en de gemeente hebben daarbij elk hun eigen verwachtingen en verantwoordelijkheden. De verschillende partners dragen bij aan de organisatie en het beheer van de speelplaats. Als school sta je er dus niet alleen voor. Wel blijft de school de eindverantwoordelijke voor het beheer van de speelplaats.

Toch kunnen ook (jeugd)verenigingen en de buurt bepaalde rollen opnemen in ruil voor openstelling. Ze onderhouden mee de speelplaats of de schoolmoestuin of zorgen voor sociale controle buiten de schooluren. Hun expertise en praktische hulp kan men meenemen bij de visievorming, het ontwerp en de aanleg. Er zijn voorbeelden van partners die mee investeren in de speelplaats. Heel vaak resulteert de praktische samenwerking ook tot inhoudelijke kruisbestuiving en tot een betere toeleiding van de school naar vrijetijdsactiviteiten en omgekeerd.

Moev tussen lessen inrichting speelplaats info groene school220 © GoodPlanetOok de gemeente is een cruciale partner. Heel wat gemeenten nemen in ruil voor openstelling bepaalde beheertaken over van de school. Bijvoorbeeld: onderhoud en netheid, toegangsbeheer via vliegende conciërges of over participatie en contacten met de buurt. De gemeente kan ook bepaalde administratieve taken op zich nemen (opstellen van gebruiksovereenkomsten, beheer van het reservatiesysteem) of financiële ondersteuning bieden.

Enkele tips

Betrek alle partners van bij het begin bij de plannen voor je speelplaats: leerlingen, leerkrachten, preventieadviseurs, ouders, de gemeente, verenigingen, de buurt. Denk samen met hen na over visie, ontwerp en beheer. Ook na de fase van ontwerp en aanleg blijven participatie en betrokkenheid bij het beheer, het gebruik en het onderhoud van de speelplaats belangrijk.
Betrek ook veiligheidsverantwoordelijken en onderhoudspersoneel van bij het begin. Op die manier krijgen ze de kans om hun deskundigheid te verbinden met het schoolproject. Dat kan enkel resulteren in een kwaliteitsvoller speelplaatsproject.
Geef in je participatie het grootste gewicht aan de inzichten van de kinderen en jongeren. Zij zijn de belangrijkste partner in het project. Gebruik inzichten uit kinderinspraak als instrumenten om een visie bij volwassenen te ontwikkelen.
Begin met participatie-acties, nog vóór je aan de ontwerpfase begint. Vroeg in het proces wordt het ‘programma van eisen’ opgemaakt en dit legt de spelregels vast waaraan het ontwerp moet voldoen. Dat is dan ook een belangrijke fase waar inspraak cruciaal is.
Je visie is de basis. Vermijd inspraakacties zonder daarbij een visiekader voorop te stellen. Specifieke kwaliteitscriteria en pedagogische uitgangspunten vormen een noodzakelijk kader waarbinnen de inspraak zich afspeelt.
Nodig mensen bij participatie uit om 'out of the box' mee na te denken. Verenigingen die nu al gebruik maken van de speelplaats of de school zijn vanzelfsprekende partners. Ga echter niet enkel samenwerkingen aan met de gekende actoren (speelpleinwerk, sportclub, buitenschoolse kinderopvang …), maar denk out of the box. Jonge of minder gevestigde initiatieven hebben vaak een grote nood aan ruimte. Bovendien breng je op die manier meer diversiteit op school. Vertrek vanuit de noden van de buurt, maar ook vanuit complementariteit en mogelijke win-wins voor de school en de andere gebruikers.
Speelplaatsregels kan je maken in overleg met de leerlingenraad én alle leerkrachten. Durf kinderen, in overleg, voldoende vrijheid en verantwoordelijkheid te geven. Evalueer de speelregels (met hen) en stuur bij indien nodig.
Scholieren kunnen verantwoordelijkheden opnemen in de organisatie van sport & spel tijdens de middagpauze, er reclame voor maken, leerlingen uitnodigen enz. Dit geeft een boost aan het samenleven op school.
De gemeentelijke jeugddienst of vrijetijdsdienst is een waardevolle partner met een goed zicht op de noden van verenigingen. Ze maken ook een scan van je buurt en leggen contacten met potentiële partners.
Zorg voor een goede communicatie naar de verschillende betrokkenen. Organiseer een regelmatig gebruikersoverleg, en zorg voor een duidelijk aanspreekpunt bij de verschillende partners. Voor praktische beslommeringen hoeft dat aanspreekpunt niet de schooldirecteur te zijn, want die heeft het al druk genoeg.
Het is belangrijk dat ieders rol en verantwoordelijkheden duidelijk zijn. Neem voldoende tijd om elkaar te leren kennen, en wees je bewust van verschillen in cultuur. Doordat verenigingen werken met vrijwilligers zijn ze vaak minder strikt georganiseerd dan scholen. Werk zoveel mogelijk samen op basis van gelijkwaardigheid.

Meer info

Kind en Samenleving kan jou helpen met gratis tools die kinderen volop laten participeren in het speelplaatstraject of met info en cursussen die je op weg zetten om de risico’s op je speelplaats goed in te schatten. Het ontwikkelde onder andere Pic2school, een participatietool voor de speelplaats.
Scholieren betrekken en ondersteunen bij speelplaatsprojecten als vertrekpunt. Dat is wat de Vlaamse Scholierenkoepel doet. Eén van de scholieren zelf geeft hier meer uitleg.
Meer info over participatie en co-creatie op de speelplaats vind je op de website van Pimp je speelplaats.
Meer weten over de gemeente, jeugddienst, sportdienst, jeugdraad, sportraad: Bataljong ondersteunt lokale jeugddiensten, jeugdraden en schepenen van jeugd.
Netwerk Lokaal Sportbeleid is de ledenvereniging en het kenniscentrum voor lokaal sport- en recreatiebeleid.
VVSG is het steunpunt en de belangenbehartiger van de lokale besturen.

Inspirerende voorbeelden

Pimp je speelplaats brengt tal van scholen in beeld die werk maken van een échte speelplaats. De aandacht voor participatie maakt lokaal vaak het verschil. De speeldeskundigheid van kinderen én grote mensen leidt tot fijne en veelzijdige plekken waar het goed spelen is.
Verschillende steden en gemeenten ondersteunen scholen om hun speelplaats te vergroenen of open te stellen: Antwerpen, Brasschaat, Brugge, Brussel (Gewest), Gent, Kortrijk, Leuven, Lochristi, Roeselare, Sint-Genesius-Rode, Sint-Niklaas …
De stad Gent begeleidt scholen bijvoorbeeld rond visievorming, participatie of opmaak van een praatplan, en heeft een subsidielijn voor scholen en een infopunt rond groene en avontuurlijke speelplaatsen.
In ruil voor de openstelling van de schoolspeelplaats van leefschool Groen Poortje in Kaster staat de gemeente in voor onderhoud, afvalophaling en veiligheidscontrole. Hetzelfde gebeurt voor de schoolspeelplaats van De Toverberg in Gent. Bovendien kreeg de Toverberg ondersteuning van de jeugddienst van de stad bij het betrekken van de buurt.

Partners

Terug naar het overzicht