GEDEELD GEBRUIK

Gedeelde ruimte is meer ruimte 

^{(tekst: De Ambrassade)}

Een schoolspeelplaats is er in de eerste plaats voor leerlingen, maar kan ook buiten de schooluren dienen als een plek voor ontmoeting, spel en opleiding, of als een groene oase in de buurt.

Met de coronacrisis is duidelijk geworden dat ruimte voor ontmoeting en spel in de nabije omgeving van de woonplek van kinderen en jongeren erg belangrijk is. Niet iedereen heeft namelijk een eigen tuin of speelpleintje in de buurt. En niet iedereen kan of mag er zelfstandig naartoe gaan. Daarnaast staat ruimte al sterk onder druk in Vlaanderen en is het niet eenvoudig en duur om extra ruimte te creëren of in te richten als kwaliteitsvolle jeugdplekken.

Ruimte delen is ruimte creëren. Gedeeld of achtereenvolgend gebruik van speelplaatsen kan hier een oplossing bieden, zeker voor drukbevolkte en dichtbebouwde gebieden. Het wordt een extra ontmoetingsplek in de buurt en het gaat ruimteverspilling (leegstand buiten de schooluren) tegen.

Gedeeld gebruik zorgt daarnaast voor een extra meerwaarde omdat het ruimte biedt voor verenigingen die kampen met plaatsgebrek (vb. door groei van de groep of door de huidige bubbelwerkingen), ook op het platteland. De multifunctionele speelplaats is er voor en door verschillende partners en het creëert win-wins voor die betrokken partijen. Gedeeld gebruik is een belangrijk aspect in een Brede Schoolvisie. Het draagt bij tot het stimuleren van verschillende sectoren om samen te werken aan een brede leer- en leefomgeving in de vrije tijd én op school, met als doel maximale ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jongeren. Zo groeit het netwerk van de school en wordt ze op die manier een belangrijke sociale en gemeenschapsvormende plek in de buurt.

In het kort

Een gedeelde of open speelplaats:

• biedt activiteitenruimte voor verenigingen die kampen met plaatsgebrek;
• is een groene oase of ontmoetingsplek voor de buurt;
• gaat ruimteverspilling tegen;
• versterkt het netwerk van de school;
• creëert win-wins.

Een woordje meer uitleg

Op een goede speelplaats kunnen kinderen en jongeren spelen, ravotten, tot rust komen, vrienden maken, genieten van de natuur.
Door de speelplaats te delen of open te stellen, kunnen kinderen, jongeren en andere gebruikers niet enkel tijdens de schooluren maar ook na schooltijd, in het weekend en tijdens de vakanties genieten van deze waardevolle plekken. Op die manier ontstaat er extra ruimte én heel wat maatschappelijke winst.

©GoodPlanetVan een gedeelde schoolspeelplaats maken niet enkel de leerlingen van de school gebruik, maar ook andere organisaties en initiatieven. Denk maar aan de jeugdbeweging, de sportclub of de kinderopvang die er komen spelen of sporten, de speelpleinwerking die er zomerkampen organiseert, een toneelgroep of fanfare die er een openluchtvoorstelling geeft. Een open speelplaats gaat nog een stapje verder. Door de speelplaats buiten de schooluren open te stellen voor de buurt krijgt deze een publiek karakter; een extra speelterrein voor de buurt, een plaats voor verjaardagsfeestjes, buurtbewoners onderhouden mee de schoolmoestuin. 

Gedeelde en open speelplaatsen bestaan in alle gradaties: van een éénmalige openstelling voor een buurtfeest, over wekelijks gebruik door de atletiekvereniging op woensdagnamiddag, tot continu medegebruik door de kinderopvang of de volledige buurt.

Heel wat voordelen

Verenigingen zijn steeds op zoek naar buitenruimte om activiteiten te organiseren. Er is een tekort aan buitenspeelruimte en natuur, zeker in sterk verstedelijkte buurten. Een gedeelde of open schoolspeelplaats is een kostbare groene oase of ontmoetingsplek die zuurstof geeft aan de buurt, aan kinderen en jongeren. Gedeeld gebruik gaat ruimtelijke verspilling tegen en is beter voor het milieu.

Ruimte delen is niet altijd vanzelfsprekend en vraagt een doordachte aanpak. Maar ook voor de school biedt gedeeld gebruik of openstelling heel wat voordelen. Door de buurt(verenigingen) – letterlijk – binnen te halen op school worden zij partner bij de brede onderwijsopdracht. Een circusvereniging of dansschool kan een aanbod voorzien voor de leerlingen in ruil voor medegebruik van de speelplaats, leerlingen en buren kunnen samen een moestuinproject uitwerken. Het netwerk van de school wordt op die manier versterkt, er ontstaan kansen voor inhoudelijke samenwerking. Zo krijgt de brede school vorm. 

Gedeeld gebruik creëert directe win-wins.

Gedeeld gebruik creëert directe win-wins. Vaste medegebruikers kunnen mee investeren in de speelplaats, een rol spelen bij het onderhoud of hun sport- en spelmateriaal ter beschikking stellen van de school. Omgekeerd kan de school ook gebruik maken van de lokalen en terreinen van de jeugdvereniging of sportclub. En openstelling zorgt voor meer sociale controle en minder overlast of vandalisme.

Enkele tips

1. Breng de noden van de buurt in kaart en leg contact met lokale verenigingen en initiatieven op zoek naar ruimte.
2. Zorg voor voldoende draagvlak bij leerlingen, leerkrachten, ouders én de buurt voor je de speelplaats openstelt. 
3. Maak goede en evenwichtige afspraken met de medegebruikers. Giet deze afspraken in een overeenkomst en/of een huishoudelijk reglement. 
4. Een goede dialoog tussen de verschillende gebruikers - zowel formeel als informeel - doet wonderen. Geef medegebruikers ook steeds voldoende inspraak. Zo vergroot je de betrokkenheid en zorg je dat de andere gebruikers zich mee verantwoordelijk voelen voor de speelplaats.
5. Denk bij nieuwbouw of verbouwingen al van bij het ontwerp aan gedeeld gebruik. Een speelplaats die onmiddellijk grenst aan de straat kan gemakkelijker opengesteld worden dan een speelplaats die volledig omgeven is door schoolgebouwen.
6. Een publiek toegankelijke speelplaats vraagt een robuuste inrichting die tegen een stootje kan. Je hoeft de speelplaats ook niet volledig open te stellen: baken no-go zones duidelijk af.
7. Zorg voor een doordacht toegangsbeheer: investeer in een elektronisch badgesysteem, poorten die automatisch sluiten op een bepaald uur …
8. Gedeeld gebruik vraagt extra inspanningen voor onderhoud, afvalophaling en veiligheidscontrole. Verschillende gemeentebesturen nemen deze taken op zich in ruil voor een brede openstelling van de speelplaats.
9. Aansprakelijkheid haalt men zeer vaak aan als een drempel bij gedeeld gebruik. Een goede verzekering is van groot belang. Spreek ook duidelijk af met de medegebruikers welke verzekeringen zij moeten afsluiten.

Meer info

• De Ambrassade bouwde expertise op via projecten, publicaties en good practises rond ruimte delen op school en plekken daarbuiten met kinderen, jongeren en hun organisaties. De praktische handleiding 'Ruimte delen, hoe doe je dat?' leer je meer over ruimte te delen met kinderen, jongeren en jeugdverenigingen.
• Slim gedeeld (Verenigde Verenigingen): een wegwijzer voor gedeeld gebruik van schoolinfrastructuur (bestaat ook in boekvorm: Wegwijzer over het slim delen van schoolinfrastructuur, Politeia, 2018).
• Pimp je Speelplaats
• In ruimte naar de brede school (AGION): onderzoek naar de ruimtelijke vertaling van het brede school concept.
• Bredeschool.org (Steunpunt Diversiteit en Leren): op deze website vind je heel wat voorbeelden van gedeelde scholen en schoolspeelplaatsen.
• De school open voor de sport. Een blijvende bekommernis (Koning Boudewijnstichting, 2000).
• Agion
• Netwerk Lokaal Sportbeleid

Inspirerende voorbeelden

• Maak kennis met enkele straffe firestarters van gedeelde speelplaatsprojecten in Kortrijk. Ze dragen elk op hun manier bij aan meer gedeelde plekken voor kinderen en jongeren op school en in de buurt. Ze geven graag hun ervaringen en tips bij het delen van schoolspeelplaatsen.
• De GBS Sint-Gillis stelt haar speelplaats buiten de schooluren open voor de buurt. In ruil kreeg de school daarvoor middelen van de overheid voor een kleurrijke renovatie van de speelplaats. Zo kwam er meer publieke ruimte in deze dichtbevolkte wijk.
• Alvorens de avontuurlijke speelplaats open te stellen als parkje voor de buurt, voerde basisschool De Toverberg in Gent een intensief participatieproces met leerkrachten, leerlingen, ouders en buurt. De school werd daarbij ondersteund door de jeugddienst van de stad.
• Basisschool Hertog Karel in Leuven heeft een groene speel- en leertuin. De tuin is ook toegankelijk voor scoutsgroep FOS Hermes, en voor speelplein Wilspele. Heel wat mensen uit de buurt komen er even verpozen of spelen er met hun (klein-)kinderen.
• Speelplein Kwik Kwak in Brasschaat betaalde mee voor de nieuwe speeltoestellen op de speelplaats van de lagere school van het Sint-Michielscollege die ze tijdens de schoolvakanties gebruiken voor hun werking.

Terug naar het overzicht